भारतातील डिजिटल पेमेंट इंस्त्रूमेंट e-RUPI बद्दल तुम्हाला माहिती असणे आवश्यक आहे.
डिजिटल रुपी: रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया (RBI) ने अलीकडेच closed uer group (CUG) गटासाठी डिजिटल रुपया रिटेल पायलट लाँच केले आहे. टोकन-आधारित डिजिटल रुपयाच्या वापराद्वारे, नागरिक मोबाइल App पूर्णपणे डिजिटल मोडमध्ये चलनात पेमेंट करू किंवा प्राप्त करू शकतील. तथापि, युनिफाइड पेमेंट्स इंटरफेस (UPI) आधीच डिजिटल व्यवहारांसाठी वापरला जात आहे.
E-Rupi म्हणजे काय???
१. प्रथम तुम्ही हे समजून घ्या की ई-रुपी डिजिटल, रुपी, आणि CBDC (सेंट्रल बँक डिजिटल करंसी) तीन्ही एकच आहे. तर शेवटी E-Rupi म्हणजे काय???
२. तुमचा पर्स मध्ये जी 500 किवा 200 ची नोट आहे ती आरबीआय छापत आहे त्याच प्रकारे ई-रुपी सॉवरेंन बँक करंसी आहे.याचा अर्थ म्हणजे या E रुपी ला सुद्धा आरबीआई इश्यू करते. ई-रुपी आरबीआई च्या Balance शीट मध्ये लायबिलिटी च्या स्वरूपात दिसते.
३. ज्या प्रकारे तुम्ही कोणत्याही दुकानात 100, 200 किंवा 500 रुपयांच्या नोटांनी खरेदी करता, त्याच प्रकारे तुम्ही या ई-रुपयातून एखाद्याला वस्तूंच्या बदल्यात पैसे देऊ शकता. या देशातील सर्व नागरिक आणि सरकार त्यांचे मूल्य साठवू शकतात. येथे मूल्याचे स्टोअर म्हणजे तुम्हाला हवे असल्यास तुम्ही तुमचा पगार ई-रुपयामध्ये घेऊ शकता.जशी तुमच्याकडे ठेवलेली नोट ही कायदेशीर निविदा आहे, त्याच प्रकारे ई-रुपी देखील आहे.
ई-रुपी आण्याचा हेतू काय आहे?
तुमच्या मनातही हा प्रश्न येत असेल कि शेवटी ई-रुपी आण्याचा हेतू काय आहे? तर तो हा आहे कि सरकार नोट प्रिंटिंगमध्ये येणारा खर्च आणि त्यात येणारा वेरिफिकेशन खर्च कमी करु पहात आहे. मीडिया रिपोर्ट नुसार वित्त वर्ष 21 मध्ये मनी प्रिंटिंग आणि सेक्यौरिटी कॉस्ट 4,012 करोड़ रुपये इतकी होती तिच वित्त वर्ष 22 मध्ये वाढून 4,984 करोड़ रुपये इतकी होती.
तर, रिझर्व्ह बँकेचा ई-रुपी UPI पेक्षा कसा वेगळा आहे? चला तर जाणून घेवूया
१. ई रुपी आणि यूपीआय मधील सर्वात मोठा फरक हा आहे की, ई रुपी हे डिजिटल स्वरूपातील एक चलन आहे जे डिजिटल व्यवहारांना सक्षम करते, तर UPI हे एक Platform आहे ज्याद्वारे व्यवहार डिजिटल पद्धतीने होतात.
२. बँक प्रत्येक UPI व्यवहारात मध्यस्थ म्हणून काम करते. परिणामी, UPI App मध्ये, बँक खाते डेबिट केले जाते आणि प्राप्तकर्त्याच्या बँकेत पैसे पाठवले जातात. तर तुम्ही बँकेतून कागदी पैशात रक्कम काढू शकता, ती तुमच्या वॉलेटमध्ये ठेवू शकता आणि स्टोअरमध्ये खरेदी करण्यासाठी वापरू शकता.
३. CBDC (सेंट्रल बँक डिजिटल करंसी) मध्ये, तुम्ही पैसे Virtually काढाल आणि ते तुमच्या मोबाईल ई वॉलेटमध्ये ठेवू शकता. तुम्ही स्टोअरमध्ये किंवा इतर कोणाला पैसे देता तेव्हा, पैसे तुमच्या ई वॉलेटमधून त्यांच्या ई वॉलेटमध्ये हस्तांतरित केले जातात. बँक पेमेंट रूट करत नाही किंवा मध्यस्थ म्हणून काम करत नाही.
४. Archit Gupta, Founder and CEO म्हणाले की Physical Cash प्रमाणेच, तुम्ही तुमच्या बँक खात्यातून ई रुपी काढू शकता, ते तुमच्या फोन वॉलेटमध्ये ठेवू शकता आणि वॉलेटमधून पैसे कोणत्याही दुकानात खर्च करू शकता. तर UPI वापरताना तुम्ही तुमच्या बँकेला तुमच्या खात्यातून विक्रेत्याच्या बँक खात्यात पैसे ट्रान्सफर करण्याची सूचना देता.
५. अर्चित गुप्ता यांच्या मते, UPI हे पेमेंट प्लॅटफॉर्म आहे, पेमेंट करण्यासाठी डेबिट किंवा क्रेडिट कार्ड, नेट-बँकिंग, मोबाइल वॉलेट इत्यादी वापरू शकतात. e रुपी या बाबतीत हे एखाद्याचा मोबाईल फोन वापरून डिजिटल स्वरूपात Physical Cash खर्च करण्यासारखे आहे.
६. Ravi Singhal, CEO, GCL म्हणाले की, जेव्हा आपण रुपयात पैसे भरतो तेव्हा तुमच्या बँकेतून रक्कम कापली जाते. दुसरीकडे, ई रुपयामध्ये, आपण विकत घेतले e-Rupi रक्कम थेट तुमच्या ई रुपयामधून वजा केली जाते.
७. Sovereign Currency हे इलेक्ट्रॉनिक स्वरूप RBI द्वारे चालवले जाते आणि UPI व्यवहारांप्रमाणे कोणत्याही वैयक्तिक हँडलर्सना लागू करत नाही. त्यामुळे, ई-रुपी सह पेमेंट थेट आणि त्वरित होते,असे Kumar Saurav, Global Mobile Business Head, Adcounty India, म्हणाले.
८. चार शहरे (मुंबई, नवी दिल्ली, बंगळुरू, भुवनेश्वर) आणि चार बँका, SBI, ICICI, YES बँक आणि IDFC यांचा समावेश असलेल्या डिजिटल चलनाचा पायलट टप्पा 1 डिसेंबर 2022 रोजी यशस्वी रित्या सुरु करण्यात आला.
ई-रुपी कसे वापरावे?
१. आता सर्वात महत्वाची गोष्ट जाणून घेऊया, हा ई-रुपी कसा वापरायचा. आम्ही तुम्हाला सांगतो की ई-रुपी वापरण्यासाठी तुमच्याकडे डिजिटल रुपी App असणे आवश्यक आहे. तुम्ही तुमच्या Play Store किंवा App Store वर 'डिजिटल रुपया' लिहून सर्च केल्यास तुम्हाला अनेक बँकांचे डिजिटल रुपी App मिळेल.
२. जर तुम्ही तुमची बँकच्या ई-रुपी डिजिटल App ला इस्टॉल केलं असेल आणि Register केल्या वर Error येत असेल तर घाबरुन जाऊ नका याचा अर्थ आहे की ई-रुपी App अद्याप तुमच्यासाठी उपलब्ध नाही. ई-रुपी App सर्व जनतेसाठी सद्या उपलब्ध नाही.
ई-रुपी चे फायदे काय आहेत?
१. महत्वाचं म्हणजे ई-रुपी ट्रान्सजेक्शनसाठी बँक खाते बनवण्याची गरज नाही.
२. आरबीआय चा कॅश Management आणि प्रिंटिंगमुळे खर्च कमी होणार.
३. ई-रुपी को ओळखणे सोपे आणि ओळखल्या नंतर Tracking करणे सोपे असेल ज्याने करुण Transperency वाढेल ज्याचा फायदा RBI ला होईल.
४. त्याची सर्वात मजबूत वैशिष्ट्य गोपनीयता आहे, कारण लेनदेनसाठी बँक खात्याची आवश्यकता नाही.
0 टिप्पण्या